Thiết kế một số hoạt động nhóm khi dạy truyện ngắn Hai đứa trẻ

Những kiến thức cần thảo luận

1.     Cảnh phố huyện nghèo.

2.     Tâm trạng của nhân vật Liên.

3.     Hình ảnh đối lập “ánh sáng” và “bóng tối”,  hình ảnh đoàn tàu có tác dụng gì trong tác phẩm? Những hình ảnh đó gợi cho em những suy nghĩ gì?

4.     Đặc sắc nghệ thuật, giọng văn trong truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam. Tìm hiểu giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo trong tác phẩm.

Thiết kế một số bài tập thảo luận

Bài tập 1: Tóm tắt truyện

Mục đích:

- Giúp học sinh nắm được diễn biến truyện trước khi phân tích, nhất là đối với loại truyện không có cốt truyện như truyện ngắn của Thạch Lam.

-  Học sinh khi thảo luận nhóm sẽ phát huy năng lực tư duy phân tích; khả năng diễn đạt, thuyết trình.

Thời gian thảo luận: 1 tuần

Thời điểm tiến hành: Trước giờ học, chuẩn bị bài ở nhà.

Cỡ nhóm: 5 -  6 HS/ nhóm.

Cách tiến hành:

- GV yêu cầu học sinh về nhà đọc truyện. Sau đó sẽ học nhóm, từng thành viên trong nhóm sẽ tóm tắt truyện và nêu suy nghĩ của mình về truyện ngắn Hai đứa trẻ.

- Khi dạy xong phần tác gia, tác phẩm, GV sẽ gọi 1 – 2 nhóm lên kể lại truyện và nêu cảm nhận, suy nghĩ của nhóm.

- Các nhóm khác bổ sung.

Bài tập 2: Tái hiện cuộc sống nơi phố huyện nghèo

Mục đích:

- Giúp học sinh nắm được cảnh thiên nhiên và con người nơi phố huyện nghèo, từ đó thấy được cuộc sống tăm tối, lầm lũi của những người ở phố huyện nghèo.

-  Rèn luyện đọc – hiểu văn bản; chọn lọc chi tiết, tư duy đánh giá, phân tích; HS thấy mình có trách nhiệm, phát huy khả năng sáng tạo; kĩ năng thuyết trình;….

Thời gian thảo luận: 10 phút

Thời điểm tiến hành: Khi tìm hiểu cảnh phố huyện nghèo.

Cỡ nhóm: 4 HS/ nhóm.

Cách tiến hành:

- GV đặt câu hỏi: “Phân tích cảnh thiên nhiên và cuộc sống của những con người nơi phố huyện nghèo lúc chiều muộn, khi đêm về, khi đợi chuyến tàu.”

- GV chia lớp thành 6 nhóm, mỗi nhóm 6 HS, GV sẽ đánh số thứ tự từ 1 đến 6 cho những thành viên trong nhóm.

- GV phân công nhiệm vụ cho từng nhóm:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu cảnh thiên nhiên nơi phố huyện nghèo lúc chiều muộn.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu cuộc sống của phố huyện nghèo lúc chiều muộn.

+ Nhóm 3: Tìm hiểu cảnh thiên nhiên khi đêm về.

+ Nhóm 4: Tìm hiểu cuộc sống của phố huyện nghèo khi đêm về.

+ Nhóm 5: Tìm hiểu cảnh thiên nhiên khi đợi chuyến tàu về.

+ Nhóm 6: Tìm hiểu cuộc sống phố huyện khi đợi chuyến tàu.

- Thảo luận 5 -7 phút;

-  Sau khi thảo luận nhóm xong, GV bắt đầu chia nhóm lại. Số 1 của sáu nhóm trên sẽ vào một nhóm, số 2 của sáu nhóm trên vào một nhóm. Tương tự với các số thứ tự khác… Như vậy, lớp sẽ có sáu nhóm. Các thành viên trong nhóm lần lượt trình bày những gì mình đã thảo luận ở nhóm trước cho nhóm nghe. Sau đó, tiếp tục thảo luận câu hỏi: Hình ảnh bóng tối được lặp đi lặp lại nhiều lần trong tác phẩm, tìm những hình ảnh, từ ngữ, miêu tả trong những trạng thái khác nhau. Hình ảnh bóng tối có quan hệ như thế nào đối với cuộc đời mỗi nhân vật trong phố huyện? Sự đối lập giữa bóng tối và ánh sáng? Hình ảnh “đoàn tàu” gợi cho em những suy nghĩ gì?

- Thời gian thảo luận: 10 phút.

- GV gọi 1 - 2 nhóm trình bày; Các nhóm khác bổ sung.

Bài tập 3: Nhân vật Liên

Mục đích:

- Giúp học sinh thấy được cảnh ngộ, lòng yêu thương, nhân ái và tâm trạng của nhân vật Liên. Tâm trạng chuyển biến từ lúc chiều tà đến đêm, khi đợi tàu. Từ đó, thấy được sự thức tỉnh ý thức cá nhân, sự nuối tiếc và ước mơ, khao khát thoát khỏi cảnh tù túng.

-  Rèn kĩ năng chọn lọc chi tiết, tư duy đánh giá, phân tích; HS khi trao đổi với nhóm sẽ khắc sâu kiến thức hơn, học hỏi, điều chỉnh kinh nghiệm của bản thân, phát huy khả năng sáng tạo; rèn kĩ năng thuyết trình;….

Thời gian thảo luận: 5-7 phút.

Thời điểm tiến hành: Khi tìm hiểu tâm trạng nhân vật Liên.

Cỡ nhóm: 4 - 6 HS/ nhóm.

Cách tiến hành:

- GV đặt câu hỏi: Tìm những chi tiết, hình ảnh khắc họa cảnh đời, tấm lòng nhân ái, diễn biến tâm trạng nhân vật Liên? Hình ảnh nhân vật Liên đã gợi cho em những suy nghĩ gì?

- Các nhóm thảo luận.

- Gọi 1 – 2 nhóm trình bày.

- Các nhóm khác bổ sung.

Bài tập 4: Đặc sắc nghệ thuật truyện ngắn, giọng văn Thạch Lam

Mục đích:

- Giúp học sinh thấy được phong cách viết truyện đặc biệt của Thạch Lam: truyện mà không có chuyện, nhân vật được khai thác chủ yếu bởi tâm trạng, cảm xúc; lời văn, giọng điệu nhẹ nhàng, giàu chất thơ. Tìm hiểu giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo sâu sắc trong tác phẩm.

- Rèn  tư duy đánh giá, phân tích tổng hợp; HS học hỏi, điều chỉnh kinh nghiệm của bản thân khi trao đổi với nhóm, có cơ hội nêu những suy nghĩ, ý kiến cá nhân, phát huy khả năng sáng tạo; rèn kĩ năng thuyết trình;….

Thời gian thảo luận: 5 – 7 phút

Thời điểm tiến hành: Phần tổng kết nội dung, nghệ thuật tác phẩm.

Cỡ nhóm: 4 - 6HS/ nhóm.

Cách tiến hành:

- GV đặt câu hỏi: Nêu ý kiến của em về nhận định “Truyện ngắn Hai đứa trẻ mang giá trị hiện đại và giá trị nhân văn sâu sắc?; Theo em, truyện ngắn hai đứa trẻ có gì đặc sắc về mặt nghệ thuật?”

- HS tiến hành thảo luận.

- Gọi 1 – 2 nhóm trình bày.

- Các nhóm khác bổ sung.