Vấn đề con người trong Thơ Mới - nhóm 3

I.                   MỞ DẦU

  Thơ Mới là một trào lưu thi ca nở rộ từ  năm 1932 đến 1945. Khi mới xuất hiện trên thi đàn văn học Việt Nam, nó không được đón nhận và bị công kích ở nhiều phía do những cách tân quá táo bạo, mới mẽ cả về nội dung lẫn nghệ thuật. Nhưng qua thời gian, thơ Mới đã tự khẳng định vị trí của mình bằng chính những giá trị nhân văn toát lên từ tác phẩm như đặt con người lên vị trí trung tâm, lấy con người là chuẩn mực của cái đẹp, khẳng định cái tôi cá nhân, khẳng định quyền sống và tài năng của con người. Đồng thời nó cũng ẩn chứa tiếng nói yêu nước thầm kín và thái độ phản kháng trước thực tại đen tối của xã hội.

II. CON NGƯỜI TRONG THƠ MỚI

   1.Con người là chuẩn mực của cái đẹp trong thơ Mới

Từ thơ ca truyền thống đến thơ Mới là một sự đột phá vĩ đại trong quan điểm thẩm mỹ của thơ ca. Đây chính là sự cách tân trong quan niệm về cái đẹp, về chuẩn mực của cái đẹp. Thơ ca truyền thống thì chuẩn mực của cái đẹp bao giờ cũng là thiên nhiên với những vẻ đẹp mang tính tượng trưng, ước lệ. Để nói về vẻ đẹp, sự oai phong , chính trực của người nam tử thì “Râu hùm, hàm én, mày ngài”. Hay nói về người phụ nữ đẹp các thi nhân xưa cũng lấy thiên nhiên làm chuẩn mực, con người chỉ là đối tượng được so sánh “Nghiêng nước, nghiêng thành”,  “chim sa, cá lặn”, “hoa nhường nguyệt thẹn”, nói về vẻ yểu điệu, chân yếu, tay mềm của người phụ nữ “liễu yếu đào tơ”

 Nhưng đến thơ Mới đã có sự cách tân táo bạo mới mẻ trong việc đưa con người  vào vị trí trung tâm – con người là chuẩn mực của cái đẹp, thiên nhiên mang vẻ đẹp của con người: “Lá liễu dài như một nét mi”. Trong bài “ Vội vàng” Xuân Diệu so sánh tháng Giêng như cặp môi gần. Đối với ông – “nhà thơ Mới nhất trong các nhà thơ mới” thì ông cảm nhận tháng giêng là cái trừu tượng, bằng cái ngon cụ thể của “vị giác” con người có thể nếm được: “ Tháng giêng ngon như một cặp môi gần”. Một nghệ thuật độc đáo đạt đến trình độ thẩm mĩ cao – nghệ thuật chuyển đổi cảm giác và đặc biệt cái vị ngon của tháng giêng này còn được cụ thể hơn, rõ ràng hơn qua việc cảm nhận niềm sung sướng, ngon, ngọt ngào, hạnh phúc trong “ cái hôn gần”  của người đang yêu. Điều này càng chứng tỏ, tác gỉa đưa con người vào vị trí trung tâm, lấy những cảm nhận của con người để cảm nhận về thiên nhiên xung quanh.

Không chỉ vậy, ta còn có thể tìm thấy những biểu hiện lấy con người là chuẩn mực của thiên nhiên trong những tác phẩm khác như “ Đây mùa thu tới” Xuân Diệu cũng chuyển đổi những cảm giác của con người cảm nhận mùa thu tới để thiên nhiên cảm nhận sự thay đổi ấy. Rặng liễu qua cảm nhận của Xuân Diệu đã trở thành người phụ nữ rũ tóc đứng chịu tang:

“Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang
Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng”.

Ở đây thi sĩ đã mang cái buồn chủ quan của mình phủ lên cảnh vật. Trong quan niệm thẩm mĩ của các nhà thơ lãng mạn, cái đẹp đồng nhất với cái buồn.  Và thiên nhiên luôn mang hình dáng của con người, lấy con người làm chuẩn mực.

                                “ Những luồng run rẩy, rung rinh lá,

                                  Đôi nhánh khô gầy, xương mỏng manh”.

Câu thơ có bảy chữ thì sáu chữ gợi cảnh rét mướt của mùa thu. Người đọc như nghe thấy tiếng gió, như nhìn thấy những luồng không khí lạnh đang đi tới và dường như ngay cả những luồng không khí lạnh ấy tự nó cũng có cảm giác run rẩy, không thể đứng vững. Cành cây thì gầy guộc, mảnh khảnh như vóc dáng của con người “nhánh khô gầy – xương mỏng manh”.

Bằng tâm hồn nhạy cảm, Xuân Diệu đã cảm nhận được cái se lạnh của cái rét đầu mùa “ Đã nghe rét mướt luồn trong gió” rét mướt chỉ cảm nhận bằng xúc giác, ta không thể “nghe”. Đối với thơ ông ta không chỉ nghe, nhìn, cảm nhận  mà mọi giác quan đều được huy động. Xuân Diệu đã huy động ở mức độ cao nhất sự thính nhạy của các giác quan để có thể nắm bắt được sự chuyển biến tinh vi của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa. Thiên nhiên mùa thu, qua cảm nhận tinh tế của Xuân Diệu, đã trở thành một thế giới nghệ thuật riêng biệt mang một vẻ đẹp mới lạ, vẻ đẹp của con người chỉ có ở Xuân Diệu trong Thơ mới.

2. Cái tôi cá nhân trong thơ mới.

  2.1 Khẳng định cái tôi bản lĩnh đầy cảm xúc, khát vọng tự do, giải phóng cá nhân.

     Thơ mới đánh dấu một bước chuyển mình trong thơ ca Việt Nam. Đó là cá nhân tự khẳng định, tự biểu hiện ra niềm vui, mơ ước, khát vọng.  Cái tôi của các nhà thơ ở giai đoạn trước đó chưa được thể hiện rõ nét như giai đoạn này. Nếu có thì nó vẫn còn ẩn sau cái ta quá to lớn. Nhưng đến thời điểm này thì con người cá nhân hiện lên thật sắc nét, cái tôi không còn bị cái ta cũ kỹ bóp nghẹt quyền sống, quyền khát vọng tự do cá nhân, quyền được mạnh dạn giãi bày cảm xúc thực sự của mình.Vì vậy giai đoạn này đã hình thành và nở rộ những phong cách nghệ thuật độc đáo cả trong thơ và văn xuôi. Nhận xét về điều này trong lĩnh vực thơ, Hoài Thanh đã nhận định:

“Tôi quyết rằng trong lịch sử thi ca Việt nam chưa bao giờ có một thời đại phong phú như thời đại này. Chưa bao giờ ta thấy xuất hiện cùng một lần một hồn thơ rộng mở như Thế Lữ, mơ màng như Lưu Trọng Lư, hùng tráng như Huy Thông, trong sáng như Nguyễn Nhược Pháp, ảo não như Huy Cận, quê mùa như Nguyễn Bính, kì dị như Chế Lan Viên và thiết tha rạo rực băn khoăn như Xuân Diệu”.

Nhà thơ được nói lên tâm sự, suy nghĩ, cảm xúc bằng cái tôi riêng biệt mà không bị gò ép bởi cái ta. Họ đại diện chính họ khi gảy lên khúc tơ lòng:

                                 “Gió mưa là bệnh của trời

                                Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng”

                                       (Tương tư – Nguyễn Bính)

    Những câu thơ này không thể có được nếu ở vào thời gian trước. Và khi cái tôi đã được khẳng định với vị trí quan trọng trong văn học thì nó đã chuyển hóa cao hơn rất nhiều. Có lúc Xuân Diệu đã từng đẩy cái tôi ấy lên đến tuyệt đỉnh – cái tôi quá kiêu hãnh:

                                     “Ta là một là riêng là thứ nhất

                                  Không có chi bè bạn nổi cùng ta”.

                                           (Hy Mã Lạp Sơn)

    Bên cạnh đó, thơ Mới cũng thể hiện khát vọng tự do, sự giải phóng  cái tôi cá nhân. Các nhà thơ trong phong trào thơ mới là những người trí thức khao khát tự do cá nhân.   Sống trong cảnh đời tù túng họ muốn được giải phóng, giải thoát. Nhà thơ Huy Thông ước trở thành một cánh chim bay trên bầu trời cao rộng:
                              “Tôi muốn làm con chim để cùng gió
                                Bay lên cao mơn trớn sợi mây hồng
                                Muốn uống vào trong buồng phổi vô cùng
                               Tất cả ánh sáng dưới gầm trời lồng lộng.”

        Thơ mới là thơ ca tìm đến sự giải phóng cá nhân. Trong nhiều thế kỉ, thơ ca ít nói tới cái tôi cá thể. Các nhà thơ bị ràng buộc trong những quy tắc chung ít dám khẳng định bản sắc của mình mà bản chất thơ ca là sự bộc lộ cảm xúc riêng tư trước cuộc đời. Có thể nói phong trào thơ mới đã góp phần giải phóng cái tôi, đây là một hiện tượng mang ý nghĩa xã hội rộng rãi.

2.2 Nỗi buồn, nỗi cô đơn, lạc lõng của con người trong Thơ Mới.

     Buồn và cô đơn là một đặc điểm của văn học lãng mạn. Nỗi buồn và cô đơn ấy xuất phát do con người mang nhiều lí tưởng và ước mơ đẹp về cuộc đời nhưng khi bắt gặp thực tại đen tối, cá nhân đã không có điều kiện để tự do phát triển nên cái tôi bỗng thấy hụt hẫng và rơi vào bi kịch. Bất lực và bế tắc trước cuộc sống, họ chỉ còn biết đào sâu vào cái tôi cá nhân và đắm mình trong những lối thoát mà họ nghĩ có thể giúp họ trốn tránh thực tại. Và mỗi người thoát ly một cách: “Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ, ta phiêu du trường tình cùng Lưu Trọng Lư, ta điên cuồng cùng Hàn Măc Tử, Chế Lan Viên, ta đắm say cùng Xuân Diệu. Nhưng động tiên đã khép, tình yêu không bền, điên cuồng rồi tỉnh, say đắm vẫn bơ vơ.Ta ngơ ngẩn buồn trở về hồn ta cùng Huy Cận . . .”. Nhưng càng tìm kiếm càng lạc lối, càng đi sâu vào cái “tôi” lại càng thấy lạnh

    Nỗi buồn, nỗi cô đơn ấy cũng được biểu hiện với nhiều cung bậc khác nhau. Điều này ta thấy rõ trong các sáng tác của Xuân Diệu, Huy Cận, Thế Lữ . . . Có khi đó là nỗi buồn vô cớ:

                                          “Hôm nay trời nhẹ lên cao

                                           Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn”

                                               (Chiều – Xuân Diệu)

      hay cái buồn bơ vơ, lạc lõng giữa dòng đời của Huy Cận trong “Tràng giang”:

"Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
  Con thuyền xuôi mái nước song song

                                      Thuyền về nước lại sầu trăm ngả

                                     Củi một cành khô lạc mấy dòng"

Cũng có khi đó là nỗi buồn của sự bế tắc khi chưa định hướng được đời mình:

                                          “Bâng khuâng đứng giữa đôi dòng nước

                                           Chọn một dòng hay để nước trôi ”

                                                                            (Tố Hữu)

Cho đến nỗi buồn thất thế, tiếc nuối, một nỗi buồn bất lực vì không thể làm gì khi

đất nước đang bị đô hộ:
                                    "Gậm một khối căm hờn trong củi sắt,
                                    Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua."
                                             (Thế Lữ - “ Nhớ rừng”)

Ta còn thấy một nỗi buồn khá lạ, buồn đến tang tóc, lệ ngàn hàng

  “ Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang
           Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng

                                          Đây mùa thu tới mùa thu tới
                                         Với áo mơ phai dệt lá vàng”
                                        (Xuân Diệu – “Đây mùa thu tới”)
   Cảnh vật mùa thu được nhìn bằng đôi mắt đầy tâm trạng của thi nhân. Đó là tâm trạng " u uất hận chia ly" không chỉ của riêng Xuân Diệu mà của cả một thế hệ thanh niên tri thức thời bấy giờ.
         Đây là tâm trạng của các nhà thơ mới một tâm trạng chứa chất  nỗi buồn vì mất nước, một nỗi buồn đến uất hận vì cảnh nước nhà trước mắt mà đành phải bất lực. Một nỗi buồn đang phân vân lựa chọn cho mình con đường cách mạng...

2.3 Khát vọng tình yêu, đề cao, cổ vũ tình yêu tự do.     

Bên cạnh việc khẳng định cái tôi, khát vọng tự do, giải phóng cá nhân. Thơ Mới còn thể hiện khát vọng yêu đương là vấn đề luôn được các nhà thơ đề cập trong các sáng tác của mình. Điều này ta thấy rất rõ trong thơ Xuân Diệu, Nguyễn Bính, Hàn Mặc Tử...

Nhà thơ như lạc giữa thế giới yêu đương, tình yêu đối với ông là một nhu cầu không thể thiếu và trái tim tâm niệm những điều thầm kín của một tình yêu lý tưởng ban đầu. Con người chỉ có thể tồn tại có ý nghĩa trong quan hệ gắn bó với mọi người. Tình bạn, tình yêu, tình đời, tình người:

              “Làm sao sống được mà không yêu,

             Không nhớ, không thương, một kẻ nào?”

                      (Bài thơ tuổi nhỏ)

    Vẫn chưa đủ, Xuân Diệu muốn tất cả mọi đối tượng trong cuộc đời phải bộc lộ đầy đủ sự đam mê qua lời nói, ánh mắt, miệng cười, tay viết,… Tình yêu không trầm sâu mà phải nổi sóng, cơn sóng yêu thương sẽ tràn bến bờ và dâng lên những chốn vô biên, những miền tuyệt đích:

                “Yêu tha thiết, thế vẫn còn chưa đủ,

                 Phải nói yêu trăm bận đến ngàn lần;

                Phải mặn nồng cho mãi mãi đêm xuân,

                 Đem chim bướm thả trong vườn tình ái…”

                 (Phải nói)

            hay   “Anh thèm muốn vô biên và tuyệt đích

                       Em biết không?anh tìm kiếm em hoài”

   Thêm vào đó tình yêu đòi hỏi phải hòa hợp tuyệt đối, phải hòa làm một vì đấy mới là độ cao nhất của yêu thương. Hòa hợp giữa tâm hồn và thể xác:

                    “ Hãy sát đôi đầu, hãy kề đôi ngực

                      Hãy trộn nhau đôi mái tóc ngắn dài”

                                              (Xa cách)

        Không chỉ bấy nhiêu, Thơ Mới càng tiến xa hơn với quan niệm cổ vũ, đề cao tự do trong tình yêu đôi lứa. Thơ tình xuất hiện với mật độ dày đặc, phong phú đủ mọi cung bậc. Dường như tâm hồn con người trở nên mềm mại hơn, lãng mạn hơn khi được thẳng thắn bộc lộ tình cảm chân thật trong lòng mình. Bày tỏ tình yêu trở thành tâm điểm trong Thơ Mới và đó là thứ “công cụ tối tân” để con người có thể giao cảm, đồng điệu với nhau. Thật khó mà liệt kê hết một lúc các dạng tình yêu mà các nhà thơ thể hiện. Đó là tình vu vơ trong “Vì sao” của Xuân Diệu:

                                        “Vì sao giáp mặt buổi đầu tiên

                                         Tôi đã đày thân giữa xứ phiền

                                         Không thể vô tình qua trước cửa

                                        Biết rằng gặp gỡ đã vô duyên? ”

cho đến tình “Tương tư” của Nguyễn Bính:

                                       “Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông

                                       Một người chín nhớ mười mong một người

                                       Gió mưa là bệnh của trời

                                       Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng”

hay là tình đau xót của Hàn Mặc Tử:

                                  “Nghệ hỡi Nghệ, muôn năm sầu thảm

                                 Nhớ thương còn một năm xương thôi!

                                Thân tàn ma dại đi rồi

                                Rầu rầu nước mắt bời rời ruột gan”

                                   (Muôn năm sầu thảm)

hoặc tình dang dở của Hồ Dzếnh:

                           “Tình mất vui lúc đã vẹn câu thề

                          Đời chỉ đẹp những khi còn dang dở”

      Và còn rất nhiều mối tình khác như tình chia phôi trong “Giây phút chạnh lòng ” của Thế Lữ, tình xưa tuyệt vọng của T.T.KH trong “Hai sắc hoa tigôn” . . . Dù ở bất cứ trạng thái nào thì tình yêu trong thơ Mới vẫn đẹp và mang sắc thái u hoài, lãng mạn, day dứt khôn nguôi. Được sống và được yêu là một diễm phúc hiếm có mà các nhà thơ đã sớm ý thức rõ. Bởi thế, mạnh dạn bày tỏ nó như một nhiệm vụ thiên liêng, nhu cầu tinh thần luôn thôi thúc mạnh mẽ người nghệ sĩ.

3. Đề cao, khẳng định tài năng, quyền sống của con người.

            Tiếp xúc với thơ Mới một thời người ta chỉ nhận thấy phần tiêu cực của nó qua những vần thơ u buồn, ủy mị. Nhưng theo dòng thời gian, với cách nhìn nhận đánh giá mới, ta lại thấy ở đấy những bài thơ giàu giá trị nhân văn góp phần khẳng định quyền sống và bộc lộ tiếng nói của cá nhân tự khẳng định tài năng của mình. Tiêu biểu là bài thơ “Lời kĩ nữ” của Xuân Diệu và “Hầu trời” của Tản Đà.

Lời kĩ nữ là một trong những bài thiết tha, tuyệt vọng, bài thơ về một cô gái trong cái nghề nghiệp vốn dĩ luôn bị khinh bỉ nhưng tiếng nói nhân văn toát lên từ bài thơ là sự ý thức về đời sống độc lập của tinh thần (với thể xác) là một khát vọng sống thiêng liêng, trong sạch, là sự ý thức về quyền sống và bản thân mình. Cô gái với sự nhạy cảm với vẻ sáng lạnh của thiên nhiên, nghe thấu nỗi giá băng tràn mọi nẻo buốt xương da mà run lên niềm cô đơn đến rợn ngợp. Với lời van vỉ tội nghiệp của người kĩ nữ:

                       “Khách ngồi lại cùng em trong chốc nữa…”

                       “Khách ngồi lại cùng em! Đây gối lả

                        Đây rượu nồng…”

                    “…Và hồn của em đây

                    Em cung kính đặt dưới chân hoàng tử”

Bốn chữ “đây” là bốn động tác mời mọc bằng bốn vật dâng. Dấu chấm trước chữ “và”  ngắt dòng thơ thành hai câu chứng tỏ người mời rất có ý thức về sự quí giá của vật dâng thứ tư và cuối cùng: hồn. Cẩn trọng và thành kính biết bao khi tôn vị khách làm hoàng tử và đặt dưới chân người ấy “hồn của em đây”.Không phải ngẫu nhiên mà trong lời van xin ba lần kĩ nữ nhắc tới “hồn của mình”. Đó là sự ý thức về đời sống tinh thần, là sự cảm nhận thấm thía về nỗi cô đơn và ước mong vượt thoát khỏi tình cảnh cô đơn. Đó là sự mâu thuẩn giằng xé giữa ước ao trong sáng về mặt tinh thần với cái hoen ố của thân xác, cái tủi cực của đời sống gạo tiền, cơm áo. Người kĩ nữ muốn tự quên mình vì ý thức quá rõ về sự cô đơn, bởi nhớ đến mình thì chỉ chạm vào nỗi cô đơn khôn cùng mà thôi: “Chớ để riêng em phải gặp lòng em” cô sợ phút giây chính mình đối diện với lòng mình mà thấm thía nỗi trớ true, bất hạnh. Cô muốn thoát mà tự biết không sao thoát nổi.Còn bi kịch nào hơn khi con người phải trốn chạy bản than mình. Đây là một ý thức tỉnh táo về mình, về người, về sự bất lực trước hoàn cảnh:

“Người giai nhân: bến đợi dưới cây già

Tình du khách: thuyền qua không buộc chặt”.

Đó cũng là sự ý thức về tài sắc, về cảnh ngộ éo le, về đời sống nội tâm hết sức nhân văn của tác giả đối với nhân vật trữ tình trong bài thơ.

Bên cạnh sự khẳng định quyền sống, thơ Mới còn góp phần bộc lộ tiếng nói cá nhân tự khẳng định tài năng của mình qua bài thơ “Hầu trời” của Tản Đà. Cái độc đáo của nhà thơ thể hiện trong “Hầu Trời” là một cái tôi “ngông” rất lạ. Cái ngông ở đây được nói đến là cái “ngông” dựa trên khả năng của mình. Nhà văn có vẻ đắc ý bởi ông ý thức được cái tài của mình. Khẳng định bản ngã cái tôi phóng túng, ý thức tài năng giá trị của mình giữa cuộc đời

“Văn dài hơi tốt ran cung mây!

Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay”

Hay:                            “Trời lại phê cho văn thật tuyệt!

Văn trần được thế chắc có ít”

Từ đầu đến cuối nhà thơ đều tự tin về tài năng của bản thân và một lần nữa Tản Đà lại khẳng định rất  “ngông”, của kẻ vốn đã  “ngông” khi nhận mình là “trích tiên” bị đày xuống hạ giới vì tội ngông. Nhà thơ khẳng định tài năng và thân phận “khác thường của mình”.

4. Tiếng nói yêu nước thầm kín trong thơ Mới

  Thơ Mới không chỉ là tiếng nói của cái tôi ham sống, khát khao sống nhưng bế tắc trước cuộc đời mà nó còn là tiếng nói yêu nước thầm kín cuả tầng lớp tri thức thời bấy giờ, ẩn chưa thái độ phản kháng, đấu tranh chống lại thực tại xã hội đen tối, chống lại những thế lực kiềm hãm con người.

            Tiếng nói yêu nước ấy  bộc lộ trước hết qua những bài thơ thể hiện tình yêu với con người, cảnh vật, quê hương. Hình ảnh quê hương đất nước hiện lên trong các bài thơ đem lại những cảm nhận rất riêng nhưng lại rung cảm bao thế hệ độc giả. . Một địa danh thôn Vỹ đi vào nỗi nhớ, gắn kết ân tình với xứ Huế trong Đây thôn Vỹ Dạ của Hàn Mặc Tử. Không gian của buổi chiều thu cho đôi lứa tìm đến nhau trong Thơ Duyên cũng khiến ta cảm nhận sắc thái thiên nhiên hoà hợp quấn quít trên cây cỏ, chim muông. Quê hương còn hiện lên qua nỗi buồn mang tầm vóc vũ trụ, của chàng thi sĩ Huy Cận đứng trên quê hương mà vẫn cảm thấy “thiếu quê hương”, chuyển tải bao tâm sự nỗi niềm của người dân mất nước. Tất cả những nỗi niềm ấy kết tinh lại trong “lòng quê dợn dợn vời con nước – không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà” gợi dậy tình yêu giang sơn Tổ quốc. Quê hương còn đẹp giản dị trong Chiều xuân của Anh Thơ, làng quê Việt Nam đẹp một cách nao lòng trong cỏ xanh, mưa xuân, đàn bò đủng đỉnh, cô yếm thắm…. Tất cả những bài thơ ấy viết về con người, cảnh vật, làng quê…đều gặp nhau ở một điểm: tình cảm yêu nước kín đáo.

            Phong trào thơ Mới từng bị xem là tiếng nói của tình cảm cá nhân ủy mị, tiêu cực. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của thời đại, của đất nước, chúng ta cần thấy được cái buồn bao trùm trong thơ Mới cũng là biểu hiện của lòng yêu nước, của thái độ bất mãn với thực tại. Đâu phải ai cũng may mắn như Tố Hữu bắt gặp ánh sáng lý tưởng cộng sản từ rất sớm, được lý tưởng ấy soi đường, được dấn thân vào con đường đấu tranh chống lại kẻ thù nên những nhà thơ Cách mạng như Tố Hữu có chỗ dựa vững chắc ở chính nghĩa Cách mạng và niềm tin thắng lợi. Các nhà thơ Mới thì không có điểm tựa này nên họ vùng vẫy trong cái tôi lạc loài, bơ vơ. Huy Cận đã đi đến tận cùng nỗi cô đơn ấy khi ông đặt mình trong tương quan với vũ trụ to lớn:

                                    “Nắng xuống trời lên sâu chót vót

                                     Sông dài trời rộng bến cô liêu”

Tiếng nói yêu nước không chỉ thể hiện qua những câu thơ ca ngợi quê hương hay ẩn chứa nỗi buồn thế hệ trước thực tại đen tối của đất nước mà đôi khi nó còn được gửi gắm qua những hình ảnh ẩn dụ ví von như hình ảnh “non-nước” trong bài “Thề non nước” của Tản Đà, hình ảnh con hổ bị giam trong vườn bách thú ở bài “Nhớ rừng” của Thế Lữ, hay hình ảnh người chinh phu ra đi vì nghĩa lớn trong “Tống biệt hành” của Thâm Tâm.

Trước hết, ta nói đến bài thơ “Thề non nước” của Tản Đà. Đây là một bài thơ đa nghĩa. Có nội dung vịnh cảnh trong tranh. Có nội dung phong tình cố hữu của Tản Đà. Và còn có tấm lòng thiết tha gắn bó của nhà thơ với Tổ Quốc giang sơn trong cảnh ngộ mất chủ quyền. Trong bài thơ “Thề non nước”, hai chữ “non” và “nước” xuất hiện ở tần số rất cao: 27 lần, lúc thì nước nhớ non, lúc thì non nhắn nước, lúc thì non non nước nước… Một giọng thơ thiết tha, có không ít câu thơ để lại nhiều ám ảnh:

                             “Nước đi đi mãi, không về cùng non,”

                             “Nước đi chưa lại, non còn đứng trông,

                               Non cao những ngóng cùng trông,

                      Suối khô dòng lệ chờ mong tháng ngày”…

                   “Non còn nhớ nước, nươc mà quên non…”

Lời thề non nước của Tản Đà đã đồng điệu cùng với tiếng lòng của những nhà thơ yêu nước đầu TKXX:

“Có phải tiếc xuân mà đứng gọi

           Hay là nhớ nước vẫn nằm mơ”.

(“Cuốc kêu cảm hứng” - Nguyễn Khuyến)

”Vì thương nước cạn, nặng nề em dám kêu ai

(...) Cái bước đêm khuya thân gái ngại ngùng

Nước non gánh nặng, cái đức ông chồng hay hỡi có hay!”

(“Gánh nước đêm” - Trần Tuấn Khải)

            Đến ”Nhớ rừng” của Thế Lữ, ta thấy được một tâm sự u uất, chán nản và khát vọng tự do cháy bỏng tha thiết qua lời mượn của con hổ trong vườn bách thú. Đó cũng là tâm sự chung của những người Việt Nam yêu nước trong hoàn cảnh mất nước. Hơn thế nữa, ta còn thấy ở bài thơ bộc lộ sự phản kháng gay gắt trước thực tại tầm thường giả dối, tù túng giam hãm ước mơ của con người.

                      ”Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt,

                     Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua.

                    Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ,

                   Giương mắt bé diễu oai linh rừng thẳm”

            Và tất cả những tình cảm yêu nước, những khát khao được thoát khỏi cuộc sống tầm thường, phá bỏ vòng vây kiềm hãm của thực tại xã hội đen tối ấy được kết tinh trong hình ảnh người chinh phu quyết tâm ra đi vì nghĩa lớn:

                             ”Li khách! Li khách con đường nhỏ,

                             Chí nhớn chưa về bàn tay không

                              Thì không bao giờ nói trở lại

                             Ba năm mẹ già cũng đừng mong”

III. KẾT LUẬN

 Thơ Mới là một sự kiện lớn nhất đầu thế kỉ XX, một sự kiện quan trọng trong tiến trình phát triển của thơ ca Việt Nam hiện đại. Nó góp phần rất lớn trong việc cách tân hiện đại hóa thơ ca dân tộc. Nó thể hiện những nội dung mang tính nhân văn cao cả và tính dân tộc sâu sắc và những tình cảm đẹp đối với quê hương, đất nước, làng quê trong mỗi con người chúng ta.